Boek in de kijker: Patrick Loobuyck over combinatiedenken

Loobuyck is filosoof en hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen. Vorige week las ik zijn recente boek "In de ban van wij en zij, een pleidooi voor combinatiedenken" (2025). Hij biedt een interessante kijk op polarisatie en daagt uit tot om, naast het eigen perspectief, ook de denkpistes van anderen te onderzoeken. 

Wij-zij-denken: het zit in onze genen

Wij-zij-denken is eigen aan onze menselijke natuur. Het biedt ons veel voordelen. Het vormt onze identiteit, het is een basis voor verbinding en solidariteit. Een gezond groepsgevoel draagt bij aan een sterke gemeenschap. Het overstijgen van de neiging tot wij versus zij is moeilijk, omdat het tegen onze biologische programmering ingaat.

Groepsdenken en polarisatie

We voelen ons thuis in groepen die onze ideeën delen en bevestigen. We omarmen gemakkelijker nieuwe standpunten die in onze groepen leven, we kunnen immers niet alles zelf uitzoeken en ons verlangen om erbij te horen is heel sterk. Binnen groepen worden sterke meningen vaak nog sterker, dat bindt en verblindt. Groepspolarisatie kan leiden tot straffe collectieve actie en verandering maar ook tot een verlies aan nuance, discriminatie, racisme, …

Het ‘wij’ verruimen

Goed omgaan met diversiteit is een dagelijkse zoektocht en die is vaak lastig. Loobuyck benadrukt dat integratie niet gaat over aanpassing aan de groep, maar over het bevorderen van samenwerking en een vorm van identificatie met de groep, door samen voor elkaar op te komen en elkaars rechten te respecteren. Erkenning van de verschillen en het serieus nemen van de lastigheden die daar het gevolg van zijn vergemakkelijken de integratie. 

Combinatiedenken

Loobuyck introduceert het concept van "combinatiedenken", wat inhoudt dat we meningsverschillen interessant vinden en meerdere perspectieven tegelijkertijd willen doordenken en bespreken, gemotiveerd om onze eigen kijk te verrijken. 

Dat vraagt:

• Alertheid ten aanzien van de eigen intuïties en denkpistes.

• Nieuwsgierigheid als basishouding.

• De wil om te leren en te evolueren en het besef dat het zelden zwart-wit is. 

• De moed om tegen de eigen groep in te gaan.

• Een voortdurende inspanning om spontane reflexen te overwinnen.

Stap eens uit jouw groep

Tegenstrijdige overtuigingen vinden we lastig, een helder en duidelijk standpunt is veel gemakkelijker. De auteur moedigt ons aan om regelmatig uit ‘onze groep’ te stappen om nieuwe perspectieven te verkennen. Wil je op een goed geregisseerde manier in gesprek gaan in jouw organisatie rond dilemma’s of pittige meningsverschillen? Wil je eens uitgedaagd worden op jouw diepgewortelde overtuigingen? Interesse? Neem contact op met Lily.Deforce@ilfaro.be.