Op 3 mei, de Solution Focus World Day, zullen er van Nieuw-Zeeland tot Texas tal van activiteiten plaatsvinden om het oplossingsgericht werken in de schijnwerpers te plaatsen. Ook de VVDO (Vlaamse Vereniging van Deskundigen in de Oplossingsgerichte, cognitieve en systemische therapie, opvoeding en coaching) zet een groots (en gratis) event op. In de Clemenspoort te Gent zullen we de kracht van Solution Focus werken op individueel, organisatorisch en maatschappelijk vlak centraal zetten.

Wat is Solution Focus?

Solution Focus is in de jaren ’80 ontwikkeld als therapievorm door Steve de Shazer, Insoo Kim Berg, Luc Isebaert en vele anderen. Zij voerden decennia-lang onderzoek naar wat werkt om cliënten op een duurzame manier vooruit te helpen. Dit leidde tot enkele uiterst krachtige gesprekstechnieken (zoals bijvoorbeeld de mirakel- en schaalvraag) en een heldere visie op de houding van de oplossingsgerichte professional (het niet-weten, de cliënt is de expert, een waarderende houding, ...).

Deze methode vond snel ingang in tal van andere settings waar mensen samenwerken aan oplossingen: management, coaching, bemiddeling, etc. Solution Focus wordt inmiddels wereldwijd in zowat alle sectoren (onderwijs, zorg, financiën, communicatie, maakindustrie, ...) toegepast.

Er zijn verschillende omschrijvingen van Solution Focus. Ilfaro definieert Solution Focus als volgt:Solutions Focus (SF) is de kunst van het voeren van nuttige gesprekken zodat:

• de hoop op verandering vergroot,

• het zicht op creatieve mogelijkheden toeneemt,

• het gevoel van competentie groeit en

• de volgende stappen duidelijk worden.

We doen dat door in het gesprek de aandacht te leggen op:

• wat gewenst wordt (i.p.v. het probleem),

• hoe de gewenste situatie eruit ziet,

• wat nu reeds werkt (de verandering die reeds in de gewenste richting gaat) en

• kleine volgende stappen die we kunnen zetten om de verandering verder mogelijk te maken.

Het effect van Solution Focus

Ervaring leert dat deze slimme interactiemethode vooral de veerkracht vergroot van betrokkenen. Met een focus op wat al werkt als startpunt voor een gewenste toekomst, verbinden mensen zich immers met hun kracht, hun oplossingsstrategieën en met hun successen uit het verleden. Er gaat geen energie verloren aan nutteloze probleemanalyses, lange probleembeschrijvingen of onderzoek naar oorzaken. Oplossingen voor menselijke problemen zijn immers van een andere orde dan de oorzaken van de problemen en staan er niet noodzakelijk in verband mee. Bovendien vermijden we ook het zoeken naar schuldigen wat alleen maar negatieve energie meebrengt. Daardoor worden teams en zelfs hele organisaties veerkrachtiger. Een mooi neveneffect is dat mensen zich gewaardeerd voelen door het boven water brengen van alles wat ze vandaag al weten en doen. Mensen die zich gewaardeerd voelen geven op hun beurt graag het beste van zichzelf. Zo komen we in een positieve spiraal waar éénieder deel kan uitmaken van het succes. Niemand hoeft gecorrigeerd, gefixt of opgelapt te worden.

Niveau 1: Solution Focus voor individuele begeleiding

SF wordt vandaag veelvuldig gehanteerd voor individuele begeleiding. Zowel in therapie als in in coaching levert de aanpak al jarenlang uitstekende resultaten. Op 3 mei gaan we in gesprek met enkele therapeuten en begeleiders over hun praktijk. Een paar voorbeelden:

VzwTouché werkt oplossingsgericht met gedetineerden. Ze creëren een context waarin mensen kunnen leren om constructief en oplossingsgericht om te gaan met hun eigen agressie en hoe ze anderen kunnen helpen om hetzelfde te doen.

Solution Focus wordt ook ingezet bij Autisme Centraal. We gaan een case analyseren rond autistisch denken en hoe dit steeds gecombineerd wordt met een oplossingsgerichte twist.

Naast een reeks therapeuten komt er ook een huisarts getuigen over het nut van SF in zijn huisartsenpraktijk.

‘Mijn kwartier’ is een online zelfhulpprogramma waarbij je, zonder wachttijden, meteen zelf aan de slag kan om stress, angst, burnout, depressie of hypverventilatie vanuit je woonkamer te overwinnen op een oplossingsgerichte manier.

Alle toehoorders krijgen uitgebreid de kans om met alle experten in gesprek te gaan en de kruisbestuiving te maximaliseren.

Niveau 2: Solution Focus in organisaties

Ook in organisaties wordt het oplossingsgericht werken steeds vaker toegepast, denk bijvoorbeeld aan leiderschapsontwikkeling, strategiesessies, team-coaching, bemiddeling, intervisie, talentontwikkeling enz. Het effect hier is eveneens een verhoging van de veerkracht. Na de typische oplossingsgerichte interventies merken we dat mensen gesterkt worden in hun visie, hun plannen, hun samenwerking, hun vertrouwen. Dat het geloof en de goesting om vooruitgang te boeken toenemen.

Sommige organisaties staan voor belangrijke veranderingsprocessen en kiezen er voor om Solution Focus in het DNA van hun organisatie te brengen. Op 3 mei laten we enkele organisaties aan het woord die er voor kozen om hun medewerkers op te leiden in het oplossingsgericht coachen of in het aanleren van oplossingsgerichte vaardigheden. Voorbeelden hiervan zijn:

TE Connectivity, een fabrikant van onderdelen voor de automobielindustrie Familiehulp, een organisatie met 12.000 medewerkers, gespecialiseerd in thuiszorg

Tada, een groeiende organisatie die kwetsbare kinderen in Brussel ondersteunt tijdens een zaterdagschool

Daarnaast komt Cemper - een erfgoedorganisatie- aan bod, die mede dankzij een oplossingsgericht begeleidingsproces een geslaagde fusie heeft gerealiseerd.

De laatste case komt van de KULeuven, waar de diversiteitscoördinator op een oplossingsgerichte manier aan de slag gaat.

Het oplossingsgericht werken heeft een zeer breed toepassingsterrein. Rond elk vraagstuk waarmee organisaties geconfronteerd worden kan SF een krachtige bijdrage leveren.

Niveau 3: Solution Focus bij maatschappelijke veranderingen

SF gesprekstechnieken kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat. Hoe gaan we het gesprek aan met mensen die een andere mening hebben over belangrijke en complexe thema’s? Kunnen we het nog, respectvol van mening verschillen? Met welk doel gaan we zo’n gesprek aan? Willen we de ander vooral overtuigen? Of vinden we het gesprek interessant als we inzicht verwerven in wat de ander drijft? Of beter nog, als het leidt tot voortschrijdend inzicht?

De Standaard en Knack, in samenwerking met Bruzz en StampMedia zoeken het uit op 4 mei (Vlaamse versie) en op 11 mei (Europese versie, 14 landen) via Het Grote Gelijk: aan de hand van zeven controversiële ja-neen-vragen, over thema’s die vandaag het maatschappelijke debat beheersen, worden duizenden deelnemers gekoppeld aan iemand die anders denkt. Het doel van hun actie: bijdragen aan een open debatcultuur in Vlaanderen en in Europa.

Een groot-gelijk-gesprek aangaan vraagt moed maar ook gespreksvaardigheden, zodat het geen strijd wordt tussen gelijk en gelijk waarbij twee mensen gefrustreerd de tafel verlaten.

Krachtige SF gesprekstechnieken dragen bij tot een constructieve dialoog waarbij de gesprekspartners een beter inzicht krijgen in elkaars wensen en drijfveren. Op 3 mei, de dag voorafgaand aan Het Grote Gelijk, gaan we aan de slag met een praktische gesprekshandleiding ontwikkeld om groot-gelijk-gesprekken te ondersteunen. Meer nog, we gaan onze collectieve SF expertise bundelen om de gesprekshandleiding co-creatief te verbeteren. Het eindresultaat verspreiden we nog diezelfde dag via fora allerhande ter ondersteuning van Het Grote Gelijk. Uiterlijk op 8 mei zal de Engelstalige versie verschijnen ter ondersteuning van de Europese actie.

Tot slot

Als trouwe gebruikers van de oplossingsgerichte aanpak blijven we toepassingen ontdekken! Solution Focus is een schoolvoorbeeld van sociaal constructionisme: hoe we de werkelijkheid benoemen verandert de perceptie van de werkelijkheid, relaties, emoties en het gedrag van mensen. Wat aandacht krijgt groeit. Met een duidelijke keuze om sommige dingen niet meer te doen of niet meer te bespreken (zoals het zoeken naar oorzaken en verklaringen van problemen) minimaliseren we de ruis op communicatie, de spanningen en het wantrouwen tussen mensen. Ook complexe problemen, conflicten of moeilijke situaties kunnen dank zij het gezamenlijk oplossingsgericht benaderen minder uitzichtloos worden. De filosofie van het oplossingsgericht werken biedt veel perspectieven en hoop voor een wereld waarbij mensen samenwerken aan vooruitgang en gebruik maken van alle voortstuwende krachten in mensen en systemen.

Liselotte Baeijaert, Anton Stellamans, Lily Deforce en Chris Aertsen, Ilfaro, 18 april 2019